Sinh học: Tập tính ở động vật
I. TẬP TÍNH LÀ GÌ?
Tập tính là một chuỗi những phản ứng của động vật trả lời kích thích từ môi trường (bên trong hoặc bên ngoài cơ thể), nhờ đó động vật thích nghi với môi trường sống và tồn tại
PHÂN LOẠI TẬP TÍNH
1. Tập tính bẩm sinh
Là loại tập tính sinh ra đã có, được di truyền từ bố mẹ và đặc trưng cho loài
Ví dụ: ve sầu kêu vào mùa hè, ếch đực kêu vào mùa sinh sản
2. Tập tính học được
Là loại tập tính được hình thành trong quá trình sống của cá thể, thông qua học tập và rút kinh nghiệm
Ví dụ: chuột nghe tiếng mèo thì bỏ chạy, người đi đường thấy đèn đỏ thì dừng lại
Có một số tập tính vừa là học được vừa có nguồn gốc bẩm sinh
Ví dụ: khả năng bắt chuột của mèo vừa là bẩm sinh vừa là học được.
Loại tập tính
|
Khái niệm
|
Cơ sở thần kinh
|
Tính chất
|
Ví dụ
|
Tập tính bẩm sinh
|
Là những hoạt động bẩm sinh sinh ra đã có
|
Phản
xạ không điều kiện
|
Bẩm
sinh di truyền, đặc trung cho loài do gen quy định
|
Nhện chăng tơ
|
Tập tính học được
|
Là tập tính được hình thành trong quá trình
sống thông qua học tập và rút kinh nghiệm
|
Phản
xạ có điều kiện
|
Không
bền vững, dễ thay đổi
|
Sự
tự vệ
|
III. CƠ SỞ THẦN KINH CỦA TẬP TÍNH
Cơ sở thần kinh của tập tính là các phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện.
- Tập tính bẩm sinh là chuỗi phản xạ không điều kiện mà trình tự của chúng trong hệ thần kinh đã được gen qui định sẵn từ khi sinh ra. Tập tính bẩm sinh thường bền vững và không thay đổi
- Tập tính học được là chuỗi phản xạ có điều kiện. Quá trình hình thành tập tính là sự hình thành các mối liên hệ mới giữa các nơron. Tập tính học được có thể thay đổi.
- Sự hình thành tập tính học được ở động vật phụ thuộc vào mức độ tiến hóa của hệ thần kinh và tuổi thọ.
- Tập tính sinh sản, ngủ đông là kết quả phối hợp hoạt động của hệ thần kinh và hệ nội tiết.
- Phản
xạ không điều kiện và phản xạ có điều
kiện.
(Kích thích → thụ quan → HTK → Cơ quan thực hiện → hành động)
|
IV.
Một số hình thức học tập ở ĐV:
|
* Các hình thức học tập chủ yếu làm
biến đổi tập tính của ĐV là quen nhờn, in vết, điều kiện hoá, học ngầm và học
khôn.
Kiểu học tập
|
Khái niệm
|
Ví dụ
|
Quen nhờn
|
* Đơn giản, ĐV phớt lờ, Không trả
lời
|
Khi thấy bóng đen ập xuống, gà con
chạy đi nấp. Kế tiếp lặp lại nhiều lần mà không gây nguy hiểm gà không chạy
nữa
|
In vết
|
* ĐVnon đi theo“ vết mẹ” ở loài khác, vật khác
|
Ngay sau khi mới nở gà, vịt thường
đi theo các vật chuyển động mà chúng nhìn thấy
|
Đ/k hoá đáp ứng
|
* Hình thành mối liên kết Mới trong TKTƯ dưới tác động của các kích
thích đồng thời
|
Bật đèn cho chó ăn, nhiều lần chỉ
cần bật đèn chó tiết nước bọt
|
Đ/k hoá hành động
|
* Liên kết 1 hành vi của ĐV Với 1 phần thưởng và phạt
ðsau đó ĐV chủ động lặp lại
|
Khi chạy chuột đạp phải bàn đạp
thức ăn rời ra, ngẫu nhiên nhiều lần, Khi đói chuột chủ động đạp vào bàn đạp
để lấy thức ăn
|
Học ngầm
|
* Học không có ý thức. khi cần kiến thức được tái hiện
|
Trong tự nhiên ĐV hoang dã thường
thăm dò được con đường để tìm thức ăn nhanh nhất
|
Học khôn
|
* Phối hợp kinh nghiệm cũ để tìm cách giải quyết tình huống mới
|
Tinh Tinh dùng que chọc vào tổ
kiến để bắt kiến
|
V.
Một số dạng tập tính phổ biến ở đv
|
* Là tập tính kiếm ăn, lảnh thổ, sinh sản, di
cư, xã hội
VI.
Ứng dụng những hiểu biết về tập tính của ĐV vào đời sống, sản xuất
*
Ví dụ:
- Dạy
chim, thú làm xiếc
-
Chó nghiệp vụ
-
Làm bù nhìn đuổi chim
-
Gọi trâu về chuồng
Câu.1 Tập tính là gì?
TRẢ LỜI:
- Tập tính là một chuỗi những phản ứng của động vật trả lời kích thích từ môi trường (bên trong hoặc bên ngoài cơ thể), nhờ đó động vật thích nghi với môi trường sống và tồn tại
Câu.2 Nêu sự khác nhau giữa tập tính bẩm sinh và tập tính học được? Cho ví dụ?
TRẢ LỜI:
- Tập tính bẩm sinh là loại tập tính sinh ra đã có, được di truyền từ bố mẹ và đặc trưng cho loài
- Tập tính học được là loại tập tính được hình thành trong quá trình sống của cá thể, thông qua học tập và rút kinh nghiệm
Ví dụ: ve sầu kêu vào mùa hè, ếch đực kêu vào mùa sinh sản
Ví dụ: chuột nghe tiếng mèo thì bỏ chạy, người đi đường thấy đèn đỏ thì dừng lại
- Tập tính bẩm sinh là chuỗi phản xạ không điều kiện mà trình tự của chúng trong hệ thần kinh đã được gen qui định sẵn từ khi sinh ra. Tập tính bẩm sinh thường bền vững và không thay đổi
- Tập tính học được là chuỗi phản xạ có điều kiện. Quá trình hình thành tập tính là sự hình thành các mối liên hệ mới giữa các nơron. Tập tính học được có thể thay đổi.
Câu.3 Ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới và hệ thần kinh dạng chuỗi hạch, các tập tính của chúng hầu hết là tập tính bẩm sinh, tại sao?
TRẢ LỜI:
- Hệ thần kinh dạng lưới và dạng chuỗi hạch khá đơn giản, số lượng tế bào thần kinh không nhiều nên khả năng học tập rất thấp, việc học tập và rút kinh nghiệm rất khó khăn. Hơn nữa, tuổi thọ của chúng thường ngắn nên không có nhiều thời gian cho việc học tập.
- Do khả năng tiếp thu bài học kém và không có nhiều thời gian để học và rút kinh nghiệm nên các động vật này sống và tồn tại chủ yếu nhờ vào các tập tính bẩm sinh.
Câu.4 Tại sao người và động vật có hệ thần kinh phát triển có rất nhiều tập tính học được?
TRẢ LỜI:
- Người và các động vật có hệ thần kinh phát triển rất thuận lợi cho việc học tập và rút kinh nghiệm. Tập tính ngày càng hoàn thiện do phần học tập được bổ sung ngày càng nhiều và càng chiếm ưu thế so với phần bẩm sinh.
- Ngoài ra, động vật có hệ thần kinh phát triển thường có tuổi thọ dài, đặc biệt là giai đoạn sinh trưởng và phát triển kéo dài cho phép động vật thành lập nhiều phản xạ có điều kiện, hoàn thiện các tập tính phức tạp thích ứng với điều kiện sống luôn biến động.
Câu.5 Tập tính bảo vệ lãnh thổ của động vật có ý nghĩa gì đối với đời sống của chúng?
TRẢ LỜI:
- Động vật bảo vệ lãnh thổ để bảo vệ nguồn thức ăn, nơi ở và sinh sản.
- Ý nghĩa của tập tính bảo vệ lãnh thổ là: đảm bảo sự phân bố hợp lí của các quần thể trong tự nhiên để tồn tại và phát triển.
Câu.6 Cho vài ví dụ về một số dạng tập tính phổ biến ở động vật: kiếm ăn, lãnh thổ, sinh sản, di cư
TRẢ LỜI:
- Tập tính kiếm ăn: Vd: Hải li đắp đập ngăn sông suối để bắt cá,
- Tập tính bảo vệ lãnh thổ: Vd: Tinh tinh đực đánh đuổi những con tinh tinh đực lạ khác khi vào vùng lãnh thổ của chúng
- Tập tính sinh sản: Vd: Vào mùa sinh sản các con hươu đực hút nhau, con chiến thắng sẽ được giao phối với hươu cái
- Tập tính di cư: Vd: Sếu đầu đỏ, hồng hạc di cư theo mùa
Câu.7 Tại sao chim và cá di cư? Khi di cư chúng định hướng bằng cách nào?
TRẢ LỜI:
- Chim di cư do thời tiết thay đổi và khan hiếm thức ăn. Chim di cư thường là các loài chim ăn thịt.
- Nguyên nhân di cư của cá chủ yếu liên quan đến sinh sản. Ví dụ: cá hồi
- Khi di cư động vật sống trên cạn định hướng nhờ vị trí mặt trời, trăng, sao, địa hình; cá định hường nhờ vào thành phần hoá học của nước và hướng dòng nước chảy.
Câu.8 Cho một vài ví dụ về ứng dụng hiểu biết tập tính của động vật trong đời sống con người.
TRẢ LỜI:
- Dạy hổ, voi, khỉ, cá heo … làm xiếc
- Dạy chó, chim ưng đi săn
- Làm bù nhìn trên ruộng để đuổi chim chóc phá hoại mùa màng.
- Nghe tiếng kẻng, trâu bò nuôi trở về chuồng.
- Dạy chó giữ nhà, phát hiện ma tuý, tội phạm…
|
0 comments Blogger 0 Facebook
Post a Comment