loading...
Phạm vi: Ngữ văn lớp 9
A. Tóm tắt
kiến thức cơ bản
I. Thành
phần chính và thành phần phụ
1. Các thành
phần chính.
- Chủ ngữ: Nêu lên sự vật, hiện tượng có đặc điểm,
tính chất, hoạt động, trạng thái ... được nói đến ở vị ngữ. Chủ ngữ thường trả
lời câu hỏi ai, con gì, cái gì.
- Vị ngữ: Nêu lên đặc điểm, tính chất, hoạt động, trạng thái của
sự vật, hiện tượng được nói đến ở chủ ngữ, có khả năng kết hợp với các phó từ
chỉ quan hệ thời gian. Vị ngữ thường trả lời cho câu hỏi làm gì, như thế nào, là gì, ...
2. Các
thành phần phụ.
-
Trạng ngữ là thành phần nêu lên hoàn cảnh, thời gian, không gin,
nguyên nhân, mục đích, phương tiện, cách thức của sự việc được diễn đạt trong
câu.
- Khởi ngữ: Là
thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu. Trước
khởi ngữ, thường có thể thêm các quan hệ từ về, đối với.
II. Các
thành phần biệt lập.
1. Thành phần tình thái: được dùng
để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
* Những yếu tố tình thái gắn
với độ tin cậy của sự việc được nói đến, như:
- chắc chắn, chắc hẳn, chắc là,... ( chỉ độ in cậy cao).
- hình như, dường như, hầu như, có vẻ như,.... (chỉ độ tin cậy thấp)
VD: Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ vừa lắc đầu cười. Có lẽ vì khổ
tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi.
*
Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói, như:
- theo tôi, ý ông ấy, theo anh
*
Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của
người nói đối với người nghe, như:
- à, ạ, a, hả, hử, nhé, nhỉ, đây, đấy...
(đứng cuối câu).
VD: Mời u xơi khoai
đi ạ! (Ngô Tất Tố)
2. Thành phần cảm thán: được dùng
để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận,...).
VD: Trời ơi! Chỉ còn có năm phút.
3. Thành phần gọi – đáp: được dùng
để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp.
VD:
- Bác ơi,
cho cháu hỏi chợ Đông Ba ở đâu?
-
Vâng, mời bác và cô lên chơi
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
4. Thành phần phụ chú: được dùng
để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú
thường đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa
một dấu gạch ngang với một đấu phẩy. Nhiều khi thành phần phụ chú còn được đặt
sau dấu hai chấm.
VD: Lúc đi, đứa con
gái đầu lòng của anh- và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một
tuổi
(Nguyễn Quang Sáng,
Chiếc lược ngà)
- Các thành
phần tình thái, cảm thán, gọi- đáp, phụ chú là những bộ phận không tham gia vào
việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu nên được gọi là thành phần biệt lập.
B. Các dạng
bài tập
*
Dạng bài tập 2 điểm:
Bài tập 1. Chỉ ra các thành phần câu trong
mỗi câu sau:
a) Nửa tiếng đồng hồ
sau, chị Thao chui vào hang.
(Lê Minh Khuê – Những ngôi sao xa xôi)
b) Tác giả thay mặt cho đồng bào miền Nam –
những người con ở xa bày tỏ niềm tiếc thương vô hạn.
c) Thế à, cảm ơn các bạn!
(Lê Minh Khuê – Những ngôi sao xa xôi)
d) Này ông giáo ạ! Cái giống
nó cũng khôn.
(Nam
Cao – Lão Hạc)
*Gợi ý:
a)
Nửa tiếng đồng hồ sau, chị Thao chui vào hang.
TN CN VN
(Lê Minh Khuê – Những ngôi
sao xa xôi)
b) Tác giả
thay mặt cho đồng bào miền Nam – những người con ở xa - bày tỏ
TPPC
niềm tiếc thương vô
hạn.
c)
Thế à, cảm ơn các bạn!
CT
(Lê Minh Khuê
– Những ngôi sao xa xôi)
d) Này! ông giáo ạ! Cái
giống nó cũng khôn.
TT (Nam Cao – Lão Hạc)
Bài tập 2 :
Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau đây :
a, Nhưng
còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều.
(Kim Lân, Làng)
b, Chao
ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng
hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài.
(Nguyễn
Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
c, Ông lão bỗng ngừng
lại ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đổ đốn
đến thế được.
(Kim Lân, Làng)
Gợi ý:
a, Thành phần tình thái: có lẽ
b, Thành phần cảm
thán: Chao ôi
c, Thành phần tình thái: Chả nhẽ
C. Bài tập
về nhà:
* Dạng bài tập 1 hoặc 2 điểm:
Bài tập 1: Đặt 2 câu và xác định các thành
phần trong câu đó.
* Gợi ý:
a) Chim
hót chào bình minh.
CN VN
b) Qua
mùa đông, cây bàng trụi không còn một lá.
TN CN VN
Bài tập 2:
Xác định thành phần phụ chú, thành phần khởi ngữ trong các ví dụ sau:
a, Thế
rồi bỗng một hôm, chắc rằng hai cậu bàn cãi mãi, hai cậu chợt nghĩ kế rủ Oanh
chung tiền mở cái trường
(Nam
Cao)
b)
Lan - bạn thân của tôi - học giỏi nhất lớp.
c. Nhìn cảnh ấy mọi người đều chảy nước mắt, còn
tôi, tôi cảm thấy như
có
ai đang bóp nghẹt tim tôi.
(Nguyễn Quang Sáng - Chiếc lược ngà)
d.
Kẹo đây, con lấy mà chia cho em.
* Gợi ý:
- Thành phần phụ chú: a) chắc rằng hai cậu bàn cãi mãi
b) bạn thân của tôi
- Thành phần
khởi ngữ: c) còn tôi,
d) kẹo đây
* Dạng bài tập 3 điểm
Viết một
đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi
đọc xong một tác phẩm văn học, trong đó có chứa thành phần tình thái
hoặc cảm thán.
*Gợi ý:
- HS viết được đoạn văn có sử dụng thành phần tình thái
hoặc cảm thán (tùy sự sáng tạo của học sinh)
- Trình bày cấu trúc đúng theo kết cấu của đoạn văn, có nội
dung theo một tác phẩm cụ thể.
- Hình thức: trình bày sạch sẽ, khoa học.
0 comments Blogger 0 Facebook
Post a Comment