loading...
Thực tập sinh - Du học - Xuất khẩu lao động Nhật Bản bấm vào đây
Bài: NHỮNG NGÔI
SAO XA XÔI
I. Giới
thiệu chung.
1. Tác
giả :
Lê Minh Khuê sinh năm 1940, quê ở huyện
Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá. Trong kháng chiến chống Mĩ, gia nhập thanh niên xung
phong và bắt đầu viết văn vào đầu những năm 1970, chủ yếu viết về cuộc sống
chiến đấu của tuôổ trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. Sau năm 1975, tác phẩm của
Minh Khuê bám sát những chuyển biến của đời sống xã hội và con người trên tinh
thần đổi mới. Lê Minh Khuê là cây bút chuyên về truyện ngắn.
2. Tác
phẩm : Truyện « Những
ngôi sao xa xôi » là một trong những tác phẩm đầu tay của LMK, viết năm
1971, trong lúc cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra ác liệt.
II. Một
số câu hỏi xoay quanh tác phẩm.
Câu 1 : Giải thích nhan đề : Những ngôi sao
xa xôi.
- Thoạt đầu, có vẻ như không có gì thật gắn bó với nội
dung của truyện. Và chỉ gần đến cuối câu chuyện, hình ảnh những ngôi sao mới xuất hiện trong
những cảm xúc hồn nhiên, mơ mộng của Phương Định, ngôi sao trên bầu trời thành
phố.
- Ánh đèn điện như những vì sao lung linh trong xứ sở
thần thiên của những câu chuyện cổ tích.
+ Biểu hiện cho những tâm hồn hết sức hồn nhiên, mơ
mộng, lãng mạn của những cô gái thành phố.
+ Biểu hiện cho
những khát vọng, ước mơ trong tâm hồn thiếu nữ về một cuộc sống thanh bình, êm
ả giữa những gì gần gũi khốc liệt của chiến tranh, không khí bàng hoàng của bom
đạn, tất cả như trở nên xa vời.
+ Ánh sáng của các vì sao thường nhỏ bé, không dễ nhận
ra, không rực rỡ chói loà như mặt trời, và cũng không bàng bạc, thấm đẫm bao
phủ như mặt trăng. Nhiều khi nhìn lên bầu trời, ta phải thật chăm chú mới phát
hiện ra những ngôi sao ấy.
- Và phải chăng vẻ đẹp của các cô thanh niên xung
phong ấy cũng như vậy. Và chúng lại «xa xôi», vì thế phải thật chăm chú mới
nhìn thấy được, mới yêu và quý trọng những vẻ đẹp như thế.
Câu 2 : Tóm tắt nội dung cốt truyện và nêu ý
nghĩa của truyện ?
a. Tóm tắt :
Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một địa
điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Họ gồm có : hai cô gái rất trẻ là Định
và Nho, còn tổ trưởng là chị Thao lớn tuổi hơn một chút. Nhiệm vụ của họ là
quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra,
đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy
hiểm vì luôn phải đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom và phải làm việc
giữa ban ngày dưới bom đạn của quân thù trên một tuyến đường ác liệt. Tuy vậy,
họ vẫn lạc quan yêu đời, vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những
giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt họ rất gắn bó, yêu thương nhau trong
tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính. Cái hang đá dưới chân cao điểm là
« ngôi nhà » của họ đã lưu giữ biết bao kỉ niệm đẹp của ba cô gái mở
đường trong những tháng ngày gian khổ mà anh hùng của cuộc kháng chiến chống
Mĩ.
b. Ý nghĩa của truyện :
- Làm nổi bật
tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tình thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu vô cùng
gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên
xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về
thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
Câu 3 :
Truyện
được trần thuật từ nhân vật nào ? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì
trong việc thể hiện nội dung truyện ?
- Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất và những
người kể chuyện cũng là nhân vật chính. Sự lựa chọn ngôi kể như vậy phù hợp với
nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm
hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. Để cho nhân vật là người trong
cuộc kể lại thì câu chuyện sẽ thật hơn, cụ thể và sinh động hơn, tạo cho người đọc
cảm giác tin vào câu chuyện hơn. Và ở đây, truyện viết về chiến tranh, tất
nhiên phải có bom đạn, chiến đấu, hi sinh, nhưng trong truyện này, hiện lên khá
rõ là thế giới nội tâm của các cô gái thanh niên xung phong với vẻ đẹp tâm hồn
của một thế hệ trẻ thời kháng chiến chống Mĩ. Đó cũng là do cách lựa chnj và kể
của tác giả - nhất là vai kể ở đây lại là một cô gái trẻ Hà Nội có cá tính
nhiều mộng mơ với những kỉ niệm đẹp của thời thiếu nữ.
Câu 4 : Tìm hiểu những nét chung và những nét
riêng của ba nhân vật cô gái thanh niên xung phong trong truyện.
a. Nét chung :
- Họ đều thuộc thế hệ những cô gái thanh niên xung
phong thời kì kháng chiến chống Mĩ mà tuổi đời còn rất trẻ (như Phương Định vốn
là một cô học sihh thành phố), có lí tưởng, đã tạm xa gia đình, xa mái trường,
tự nguyện vào chiến trường tham gia một cách vô tư, hồn nhiên. Việc họ lấy hang
đá làm nhà, coi cao điểm đầy bom đạn là chiến trường hàng ngày đối mặt với cái
chết trong gang tấc đã nói lên tất cả. Nét chung này không chỉ có ở đây mà còn
được nói đến ở nhiều tác phẩm khác như « Gửi em, cô thanh niên xung
phong » của Phạm Tiến Duật, « khoảng trời hố bom » của Lâm Thị
Mỹ Dạ và truyện ngắn « mảnh trăng cuối rừng » của Nguyễn Minh Châu…
Tạo thành biểu tượng gương mặt đẹp và đáng yêu của những cô gái mở dường thời
kháng chiến chống Mĩ.
- Họ đều có những phẩm chất chung của những chiến sĩ
thanh niên xung phong ở chiến trường : tinh thần trách nhiệm cao đối với
nhiệm vụ, lòng dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. Có lệnh là lên
đường, bất kể trong tình huống nào, nguy hiểm không từ nan dù phải đối mặt với
máy bay và bom đạn quân thù, và đã lên đường là hoàn thành nhiệm vụ ( d/c –
sgk). Khi đồng đội gặp tai nạn thì khẩn trương cứu chữa và tận tình chăm sóc
(câu chuyện Nho bị thương khi phá bom). Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường
thật gian khổ, nguy hiểm và luôn căng thẳng nhưng họ vẫn bình tĩnh, chủ động,
luôn lạc quan yêu đời, trong hang vẫn vang lên tiếng hát của ba cô gái.
- Cùng là ba cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong
phú đáng yêu : dễ cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui, dễ buồn. Họ
thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ác
liệt. Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình
trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát… Cả ba đều chưa có người yêu, đều sống
hồn nhiên tươi trẻ (chi tiết trận mưa đá bất chợt đến và niềm vui trẻ trung của
ba cô gái khi được « thưởng thức » những viên đá nhỏ.
b. Nét riêng :
- Nho là
một cô gái trẻ, xinh xắn, « trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem
trắng », có « cái cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn » rất
dễ thương khiến Phương Định « muốn bế nó lên tay ». Nho lại rất hồn
nhiên – cái hồn nhiên cảu trẻ thơ : « vừa tắm ở dưới suối lên, cứ
quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo » ; khi bị thương nằm trong hang
vẫn nhổm dậy, xoè tay xin mấy viên đá mưa,
nhưng khi máy bay giặc đến thì chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật
nhanh gọn : « Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi », Nho
quay lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu » … Và trong một lần phá
bom, cô đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người.
- Phương Định
cũng trẻ trung như Nho là một cô học sinh thành phố, nhạy cảm và hồn nhiên,
thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô từ về gia đình
và về thành phố của mình. Ở đoạn cuối truyện, sau khi trận mưa đá tạnh, là cả
một dòng thác kỉ niệm về gia đình, về thành phố trào lên và xoáy mạnh như sóng
trong tâm trí cô gái. Có thể nói đây là những nét riêng cảu các cô gái trẻ Hà
Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng vẫn giữ được cái
phong cách riêng của người Hà Nội, rất trữ tình và đáng yêu.
- Còn Thao,
tổ trưởng, ít nhiều có từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai có vẻ
thiết thực hơn, nhưng cũng không thiếu nhưng khát khao và rung động của tuổi trẻ.
« Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu ».Chị lại hay tỉa đôi lông
mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị về
tính cương quyết, táo bạo. ĐẶc biệt là sự « bình tĩnh đến phát
bực » : máy bay địch đến nhưng chị vẫn « móc bánh quy trong túi,
thong thả nhai ». Có ai ngờ con người như thế lại sợ máu và vắt :
« thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét ».VÀ không ai
có thể quên được chị hát : nhạc sai bét, giọng thì chua, chị không hát trôi
chảy được bài nào. Nhưng chị lại có ba quyển sổ dày chép bài hát và rỗi là chị
ngồi chép bài h át.
=> Những nét riêng đó đã làm cho các nhân vật sống
hơn và cũng đáng yêu hơn.
Câu
5 : Viết đoạn văn nêu cảm nhận về nhân vật Phương Định. (khoảng 12 ->
15 câu)
Gợi
ý : Triển khai các ý sau :
Phương Định là hình ảnh tiêu biểu của những người con
gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc.
- Cô rất trẻ,
có thời học sinh hồn nhiên vô tư bên người mẹ trong những ngày thanh
bình của thành phố.
- Ngay giữa chiến trường ác liệt, Phương Định vẫn
không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng : cô
hiện lên rất đời thường, rất thực với những nét đẹp tâm hồn : nhạy cảm, hay mơ mộng và thích hát. ( Cảm xúc
của Đình trước cơn mưa đá)
- Là cô gái kín đáo trong tình cảm và tự trọng về bản
thân mình. (Hay ngắm mắt mình qua gương, biết mình đẹp và được các anh bộ đội
để ý nhưng không tỏ ra săn sóc, vồn vã….,
nét kiêu kì của những cô gái Hà thành)
- Tình cảm đồng đội sâu sắc : yêu mến
hai cô bạn cùng tổ, yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp
trên tuyến đường Trường Sơn. (Chăm sóc Nho khi Nho bị thương….)
- Ngời lên những phẩm chất đáng quý : có trách
nhiệm với công việc, dũng cảm, bình tĩnh, tự tin….
- Truyện kể theo ngôi thứ nhất (nhân vật kể là nhân
vật chính) phù hợp với nội dung truyện và thể hiện tâm trạng suy nghĩ của nhân
vật. Tác giả am hiểu và miêu tả sinh động nét tâm lí của những nữ thanh niên
xung phong.
=> Nhân vật Phương Định đã để lại trong lòng người đọc nỗi niềm đồng
cảm, yêu mến và sự kính phục về phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam
Đoạn văn
mẫu :
Là con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc, cô mang
theo những kỉ niệm đẹp của một thời học
sinh vô tư lự bên người mẹ và những hình ảnh, những kỉ niệm thân thương quá đối
với thành phố của cô (1). Ở chiến
trường 3 năm, đã quen với những thử thách nguy hiểm, giáp mặt hàng ngày với cái
chết, nhưng cô không hề mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và những ước mơ
về tương lai : nhạy cảm, mơ mộng và thích được hát(2). Cô hồn nhiên đến đáng yêu khi gặp cơn mưa đá trên cao
điểm : « Tôi chạy vào, bỏ trên
bàn tay đang xoè ra của Nho mấy viên đá nhỏ. Lại chạy ra, vui thích cuống
cuồng. Rồi mưa tạnh, tôi bỗng thẫn thờ tiếc không nói nổi »(3). Cùng với trận mưa đá ấy, những kỉ
niệm thời thiếu nữ lại trào lên trong cô « xoáy mạnh như sóng » biết
bao hình ảnh thân thương của gia đình, thành phố và quê hương (4). Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm
dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường (5). Là cô gái xinh đẹp, đầy nữ tính,
biết điệu đà làm dáng nhưng lại rất kín đáo, tế nhị, có chiều sâu trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình (6). Biết mình được các anh lính để mắt, điều đó khiến cô vui và tự hào nhưng
cô không hề tỏ ra vồn vã, săn đón, cô luôn kín đáo giữa đám đông : « đứng ra xa, khoanh tay lại trước ngực và
nhìn đi nơi khác, môi mìm chặt » (7). Cô yêu mến đồng đội, đặc biệt là hai người
bạn gái cùng tổ, luôn lo lắng sau mỗi lần phá bom : « Tôi phủi áo, căng mắt nhìn qua khói và chạy
theo chị Thao… Chi Thao vấp ngã. Tôi đỡ chị… Tôi moi đất, bế Nho đặt lên đùi
mình », rồi chăm sóc đồng đội như một y tá(8). Cô còn yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên
tuyến đường Trường Sơn (9). Trong suy nghĩ của cô : « những người đẹp nhất, thông mình, can đảm và
cao thượng nhất là những người mặc quân phục có ngôi sao trên mũ (10).
Cuộc sống chiến đấu đối mặt với kẻ thù hàng ngày, thần Chết luôn đe doạ
từng giây phút đã rèn luyện cho cô gái
Hà thành đức tính dũng cảm, gan dạ, tự tin để hoàn thành mọi nhiệm vụ (11). Công việc hàng ngày của cô và
đồng đội rất nhiều và nguy hiểm : phá bom, ít nhất là 3 quả, có ngày 5
quả », công việc khủng khiếp bóp nghẹt trái tim, nhưng cô nói về chừng ấy
công việc gọn gàng, khô khốc, tĩnh nhẹ như không, cô nghĩ về công việc của mình
quá giản dị và còn cho là có cái thú riêng : « có ở đâu như thê này không. Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay
đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng ra như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu,
chận chạy mà vẫn không biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng
nhất định sẽ nổ » (12). Chiến tranh và đạn bom giặc Mỹ đã làm cô lớn
lên, trở thành dũng sĩ mạnh mẽ mà cô không hề biết : « quen rồi. Một ngày tôi phá bom đến 5 lần.
Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ
nhạt, không cụ thể » (13).
Thế đấy, những cảm xúc, suy nghĩ chân thực của cô đã truyền sang cho người đọc
nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục (14).Tất cả đã được tác giả kể chân thực, sinh động và tự nhiên qua
tâm lí nhân vật ở những sự việc và chi tiết có ý nghĩa trong truyện, và những nét tâm lí này lại được chính nhân
vật nói lên qua vai kể của mình nên lại càng thấm thía(15).
Câu 6 :
Viết một đoạn văn quy nạp (12 câu): « Những ngôi sao xa xôi » đã khắc
hoạ vẻ đẹp tâm hồn của thanh niên Hà Nội
qua hình ảnh Phương Định dũng cảm gan dạ mà cũng thật trong trẻo, mộng
mơ.
Gợi
ý :
- Đoạn văn giầu chất thơ (tâm trạng trước trận mưa đá)
=> cảm xúc bâng khuâng xao xuyến, niềm vui nỗi buồn chợt đến, chợt đi.
- Niềm tin ấy cứ lấp lánh mãi như ánh sáng của những
ngôi sao xa xôi mà không gì, không một thế lực tàn bạo, khắc nghiệt nào có thể
dập tắt được
- Trong cảm xúc bâng khuâng, xao động, thoáng qua của
PĐ, hình ảnh ngôi nhà, người mẹ, những gì thân thuộc gần gũi đến hình ảnh lung
linh của những ngôi sao mà tác giả đã hơn một lần nhắc đến, ánh sáng của đèn
điện ngỡ là thực mà như là ảo. Tất cả hiện lên trong ánh sáng lung lính của kí
ức mộng mơ, rất thiếu nữ, rất dung dị của người Hà Nội.
Câu 7 :
Trong truyện « Những ngôi sao xa xôi » có đoạn : « Không
hiểu vì sao mình gắt nữa…. đang bắn ».
Những câu văn trên đã thể hiện hiện thực như thế
nào ? Nhận xét về hiệu quả diễn đạt của những câu văn ấy ?
Gợi ý :
-
Nhịp điệu dồn dập của những câu văn như những đợt bom
đang liên tiếp dội xuống, như khói đang dồn vào hang => Góp phần tô đậm hiện
thực.
-
Sợ + lo lắng -> « gắt »
-
« Trên cao điểm vắng vẻ, chỉ có »=> Vẫn tiếp
tục bằng những câu văn ngắn, rất ngắn, một loạt các câu đặc biệt diễn tả sự
cách biệt của con người trên cao điểm.
-
Câu văn « và bom » đặt giữa hai câu => dường
như quả bom ngăn cách Định và đồng đội của cô. TỪ « và » liên kết câu
tựa như những ý nghĩ, những suy nghĩ tình cảm gắn kết PĐịnh với Nho và Thao.
Nhưng đồng thời chính ý nghĩ về đồng đọi lại khiến cho PĐịnh bớt sợ, bớt cô
đơn. Cô gái Hà Nội ấy cảm thấy vững lòng hơn khi thấy « Cao xạ đặt bên kia
quả đồi ». Tiếng súng cao xạ - tiếng của những người đồng chí khiến cô
vững tâm hơn.
=> Đoạn văn vừa gợi
được sự khốc liệt của chiến tranh, vừa diễn tả được tâm trạng lo lắng bồn chồn
của PĐ đồng thời cũng thể hiện những tình cảm, suy nghĩ về tình đồng đội rất ấm
áp.
0 comments Blogger 0 Facebook